توسعه روستایی  همانند مفهوم توسعه در طول زمان تعاریف مختلفی را داشته و حدود و ثغور آن شامل مقوله های اقتصادی ، اجتماعی و فرهنگی گوناگونی بوده است .به منظور آشنایی بیشتر با ابعاد مختلف توسعه روستایی و اهمیت آن به ذکر چند تعریف از صاحبنظران توسعه روستایی اشاره       می شود.

گروهی توسعه روستایی را مترادف با عمران روستایی می پندارند، در چارچوب این مفهوم توسعه روستایی یک مفهوم جامع و چند بعدی است که هم در برگیرنده توسعه کشاورزی و فعالیتهای فعالیتهای وابسته به آن است و هم زیربناهای اقتصادی، خدمات اجتماعی و تسهیلات مربوطه و هم توسعه انسانی را در  بر می­گیرد. توسعه روستایی در این معنا بازخوردی از عوامل اجتماعی ، اقتصادی، فرهنگی ، نهادی و فیزیکی است(بهرامی ، ???? ، ص???).

برخی توسعه روستایی را به عنوان یک راهبرد جهت اصلاح و بهبود وضع زندگی اقتصادی و اجتماعی یک گروه ویژه روستایی یعنی فقرا و مستمندان در مناطق روستایی طراحی می کنند . عده دیگر ، توسعه روستایی را به عنوان یک رشته علمی، عبارت از برخورد و واکنش بین علوم کشاورزی، اجتماعی ، مهندسی و مدیریت می دانند .

میسرا معتقد است که توسعه روستایی صرفاً توسعه کشاورزی نیست ، همچنین موردی از رفاه اجتماعی هم نمی باشد که با تزریق پول به مناطق روستایی برای رفع نیازهای اولیه و اساسی انسان مرتفع شود بلکه توسعه روستایی طیف وسیعی از فعالیتهای گوناگون و بسیج مردم را شامل می شود که مردم را توانمند می سازد که به روی پای خود ایستاده و مشکلاتشان را حل نمایند .

دیاس و ویکرامانایاک معتقدند هدف از تدوین برنامه توسعه روستایی باید توانا ساختن توده های جمعیت روستایی باشد که نمی توانند با تلاشهای خود نیازهای اساسی زندگی را برآورده سازند .

بانک جهانی توسعه روستایی را یک راهبرد می داند که به منظور بهبود زندگی اقتصادی و اجتماعی گروه خاصی از مردم به ویژه روستائیان فقیر طراحی و اجرا می­شود . این فرآیند شامل بسط منافع توسعه در میان فقیرترین اقشار است که در مناطق روستایی در پی کسب معاش هستند ، این گروه شامل کشاورزان خرده پا ، خوش نشینان و کشاورزان بی زمین است .

به طور کلی با توجه به تعاریفی که ذکر شد توسعه روستایی اصولاً به معنای تغییر شکل اساسی در همه ابعاد اقتصادی ، اجتماعی و روابط انسانی در روستاهاست که به تدریج  شرایط زندگی مردم روستا را بهبود بخشیده و عامه مردم روستا از مواهب آن بهره  مند می شوند . البته لازم به ذکر است که پایداری برنامه های توسعه روستایی زمانی است که خود مردم روستا به اتکا به خود ، آن را اجرا نمایند(بهرامی، ???? ، ص???).

بر اساس تعاریف صورت گرفته، توسعه روستایی دارای هدفهای بنیادی به شرح زیر می باشد:

?-    افزایش بهره وری و رشد بازده .

?-    توزیع عادلانه منافع توسعه .

?-    فراهم سازی نیازهای اساسی انسانی برای کل جمعیت.

?-    ایجاد اشتغال مفید .

?-    مشارکت موثر در تصمیم گیری خصوصاً توسط تهیدستان.

?-    اعتماد به نفس.

?-    حفظ محیط طبیعی و زیستی.

با توجه به تعاریف و اهداف توسعه روستایی به چنین باوری می رسیم که توسعه روستایی باید مستلزم افزایش تولید با حفظ ملاحظات زیست محیطی، توزیع عادلانه تحول و دگرگونی فرهنگی ، مشارکت و برخورد سیستمی باشد .در این میان به منظور  دستیابی به اهداف توسعه روستایی ، استراتژیها و راهبردهای گوناگونی ارائه و اجرا شده است . در همین راستا کارآفرینی یکی از استراتژیهای است که از سوی اندیشمندان و اقتصاددانان توسعه برای توسعه اقتصادی روستاها مطرح می شود .

مشکلات و معضلات اساسی روستاها در تمامی مناطق جهان ناشی از دو مساله می باشد : یکی کمبود امکانات اجتماعی و ضعف زیرساختهای اقتصادی و دیگری کمبود درآمد و ضعف اقتصادی . از جمله امکانات اجتماعی و زیر بنایی می توان به خدمات بهداشتی ، آموزشی ، بیمه و تامین اجتماعی، امکانات ارتباطی، آب ، برق و ... اشاره کرد .اگر چه بسیاری از دولتها برنامه های گسترده و پرهزینه ای را برای  بهبود این زیرساختها انجام داده اند ، اما مشاهدات نشانگر آن است که این امر خود به تنهایی نتوانسته معضلات اقتصادی روستائیان را حل کرده و سطح درآمدی آنان را افزایش و میزان فقر را کاهش دهد و در نتیجه مهاجرت به شهرها را کاهش دهد .

کمبود درآمد عامل مهمی است که در صورت در نظر نگرفتن راهکارهایی برای افزایش آن ، روستاها توسعه نیافته و فرآیند توسعه به کندی صورت می گیرد . کمبود درآمد روستائیان به عوامل زیادی بستگی دارد که مهمترین آنها عبارتست از :

?-    نرخ رشد بالای جمعیت  و افزایش بعد خانوار.

?-    بیکاری فصلی و یا دوره ای .

?-    بهره وری پایین عوامل تولید .

?-    کمبود سرمایه گذاری در مناطق روستایی به دلیل عدم جذابیت برای سرمایه گذاران .

?-    ضعف ساختار کسب و کار .

مطالعات مختلف در جهان نشان می دهد که یکی از مهمترین اهداف توسعه روستایی به منظور ایجاد درآمد ، ایجاد اشتغال و مهمترین سازوکار و ابزار آن ، کارآفرینی است. کارآفرینی باعث کاهش بیکاری، افزایش بهره وری  و ایجاد فرصتهای شغلی برای سایر افراد و در نتیجه افزایش درآمد روستائیان شود . البته قابل ذکر است که  کارآفرینی تنها راهکار اشتغالزایی و افزایش درآمد روستائیان نمی باشد اما می تواند در کنار سایر راهکارهای مناسب ، بهترین آنها باشد . وجود حمایتهای مستمر از کارآفرینان روستایی ، توسعه بسترهای مناسب ( از نظر زیرساختهای اجتماعی و فرهنگی و اقتصادی ) در مناطق  روستایی ، تشویق کارآفرینان روستایی و ... می تواند از کارآفرینی، راهکار عملی مناسب برای اهداف توسعه روستایی یعنی ایجاداشتغال مفید ، افزایش درآمد و مشارکت و اتکا به نفس روستائیان بسازد .

 منابع و ماخذ: http://abadaniroosta.blogfa.com